Nowe definicje budowli i budynku w podatku od nieruchomości a zakaz retroaktywnego działania prawa

Od 1 stycznia 2025 r. obowiązują znowelizowane przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, które wprowadziły autonomiczną definicję budowli i budynku dla celów podatku od nieruchomości. Była to reakcja na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2023 r. (sygn. akt SK 14/21), w którym uznano, że art. 1a ust. 1 pkt 2 tej ustawy definiujący pojęcie „budowli” przez odesłanie do przepisów Prawa budowlanego jest niezgodny z art. 84 i 217 Konstytucji. W sierpniu br. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie zastosował nowe przepisy wstecz, rozstrzygając spór dotyczący podatku od nieruchomości za rok 2022. Wyrok tego sądu może mieć istotne znaczenie dla wykładni przepisów o podatku od nieruchomości w całym okresie nieprzedawnionym.

Tło sprawy

Przedmiotem sporu w omawianej sprawie była kwalifikacja kontenera teletechnicznego, wykorzystywanego przez spółkę telekomunikacyjną jako przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości za rok 2022. Organy podatkowe uznały kontener za budowlę. Podatnik argumentował, że obiekt spełnia przesłanki budynku (posiada fundament, dach, ściany i jest wydzielony z przestrzeni), kontener nie został wymieniony w katalogu budowli z art. 3 pkt 3 Prawa budowlanego, a zastosowanie niekonstytucyjnego przepisu art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych narusza art. 84 i 217 Konstytucji, w związku z czym po wyroku TK definicja ta nie może być stosowana.

Odstępstwo od zasady retroaktywnego działania prawa

Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Szczecinie w wyroku z dnia 13 sierpnia 2025 r. (sygn akt I SA/Sz 218/25) uznał, że wobec braku przepisów przejściowych i utraty mocy przez dawny art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy należy sięgnąć po nową definicję budowli, nawet jeśli formalnie obowiązuje ona dopiero od 2025 r.

Pomimo że WSA w Szczecinie podkreślił, że zakaz nadawania przepisom mocy wstecznej jest zasadą konstytucyjną, powołał się na wyjaśnienie z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2001 r. (sygn. akt P 4/99) dopuszczające działanie prawa wstecz w sytuacjach, gdy poprawia ono sytuację podatnika i służy ochronie wartości konstytucyjnych. Wojewódzki Sąd Administracyjny zastosował ten pogląd wprost, uznając, że w analizowanym przypadku retroaktywne zastosowanie definicji budowli z 2025 r. jest uzasadnione, z uwagi przede wszystkim na:

• „prymat ochrony standardów konstytucyjnych przy nakładaniu danin publicznych, nawet jeśli ta ochrona powoduje zmniejszenie wpływów z podatków”

oraz

• „poprawę sytuacji prawnej podatnika na gruncie opodatkowania podatkiem od nieruchomości przez zmniejszenie obciążeń fiskalnych.”

Dotychczas Naczelny Sąd Administracyjny konsekwentnie przyjmował, że aż do końca 2024 r. organy powinny stosować starą definicję budowli, pomimo jej zakwestionowania przez TK. Omawiany wrok WSA w Szczecinie z dnia 13 sierpnia 2025 r. przełamuje tę linię. Bodajże po raz pierwszy sąd administracyjny uznał, że nowelizacja może oddziaływać wstecz, jeśli jej zastosowanie przywraca konstytucyjną równowagę między podatnikiem a państwem.

Znaczenie wyroku dla oceny wpływu nowelizacji przepisów o podatku od nieruchomości na okresy poprzednie

Pomimo że wyrok WSA w Szczecinie aktualnie jest nieprawomocny, jego znaczenia nie sposób przecenić.

Oczywiście rozważany wyrok szczególnie podkreśla wagę nowelizacji ustawy o podatkach i opłatach lokalnych.

Wyrok ten to pierwszy przykład, w którym sąd zastosował zasadniczo korzystniejszą dla podatników definicję budowli wstecznie, powołując się na zasadę konstytucyjnej ochrony praw jednostki. W tym ujęciu WSA w Szczecinie zastosował nowelizację z mocą wsteczną nie jako narzędzie fiskalne, lecz jako instrument przywrócenia równowagi konstytucyjnej w relacji państwo–podatnik.

Jeśli podejście to zostanie potwierdzone, możliwe będzie ponowne otwarcie sporów podatkowych dotyczących wcześniejszych (nieprzedawnionych) lat, m.in. w zakresie kwalifikacji kontenerów, transformatorów, zbiorników przemysłowych czy innych obiektów. Tezy WSA w Szczecinie mogą być też wykorzystywane w ramach toczących się postępowań podatkowych dotyczących podatku od nieruchomości w odniesieniu do jego przedmiotów opodatkowania za lata ubiegłe (nieprzedawnione).

Sprawa zawisła przed WSA w Szczecinie może stać się początkiem szerszej dyskusji o dopuszczalności retroaktywności prawa podatkowego w sytuacjach prokonstytucyjnych.